Het nieuwe museumcomplex, dat al over enkele maanden wordt opgeleverd, is gesitueerd op het terrein van de voormalige luchtmachtbasis Soesterberg. Het is een project van het ministerie van Defensie en de Rijksgebouwendienst. Er komt een nieuw museum, waarin collecties worden tentoongesteld, maar ook ‘binnen en buiten’ events worden georganiseerd. Heijmans realiseert het museum en 45 hectares (natuur)ontwikkeling in een DBFMO-contract, waarvan ook het onderhoud en de facilitaire dienstverlening over een periode van 25 jaar onderdeel uitmaken. Ben Böing, Coördinator omgevingsmanagement bij Heijmans, leidde ons rond en gaf samen met collega en ecoloog Jan Willem Burgmans een presentatie over project, ecologie en omgeving.
Natuurontwikkeling centraal
Heijmans heeft opdracht om niet alleen een nieuw museum te bouwen, maar ook het hele museumkwartier te ontwikkelen als natuurgebied. Het museumkwartier ligt naast het Park Vliegbasis Soesterberg dat door de provincie Utrecht en de gemeente Zeist en Soesterberg wordt ontwikkeld als natuurgebied. Het project moet duidelijk verbonden worden met deze omgeving. Het contract omvat een integrale opdracht voor museum, landschap en architectuur. EMVI criteria gingen vooral om maximale kwaliteit (opdrachtsom was geen issue bij de beoordeling en is vastgelegd in een plafondprijs). De plek is mooi gekozen, strategisch in militair landschap.
Nauwelijks omgevingshinder
Ben Böing begon zijn verhaal met een boude uitspraak: “Eigenlijk is er nauwelijks omgevingsmanagement in het project, mijn aandacht is vooral uitgegaan naar samenwerking.” Zijn opmerking deed de zaal fronsen. Hoezo geen omgevingsmanagement? Is het juist niet de zorg van omgevingsmanager om niet in een positie te belanden, waarbij zijn/haar rol beperkt is tot het naar de omgeving mooi presenteren van reeds genomen keuzes in ontwerp, fasering en techniek.
In zijn presentatie werd snel duidelijk wat omgevingsmanagement voor Böing op dit project inhoudt. Op het gebied van verkeersmanagement en ‘minder hinder’ zijn nauwelijks inspanningen nodig, omdat het werk in een afgelegen gebied plaatsvindt. Wel is de communicatie complex doordat in dit project veel interne en externe partijen samenwerken en er een vermenging is tussen omgevingscommunicatie en de marketing rondom het museumbedijf. De uitdaging zit vooral in het ontwikkelen van samenwerking tussen de partijen met veel verschillende belangen en culturen. Belangrijkste aandachtspunten? De (gesloten) communicatiecultuur van defensie, de vaststelling c.q. wijziging van het bestemmingsplan en de afspraken voor natuurontwikkeling.
Saldobenadering
Het verhaal van Jan Willem Burgmans liet zien dat er vanwege die natuur wel degelijk voldoende aanknopingspunten voor omgevingsmanagement spelen. Neem de benadering voor de grenzeloze natuur. De natuurontwikkelingen maken deel uit van de EHS (ecologische hoofdstructuur) waarbij voor het eerst de saldobenadering wordt gebruikt: schade versus compensatie met een plus voor natuur. Dit is ook in het prestatiecontract opgenomen. Er wordt op ecologische doelen afgerekend: huidige natuurgebied op een hoger niveau brengen, met permanente monitoring. Standaard worden natuurbeheerplannen voor 6 jaar gemaakt en gaat de beheerder met omgevingspartijen al in het 5e jaar aan de slag bezig met de volgende periode. Daarbij wordt teruggeblikt en vooruitgekeken. In de exploitatiefase kan dit leiden tot aanpassing van gebruiksmogelijkheden. Natuur gaat over feiten én emotie. Dus dit kan na ingebruikname zeker nog tot flinke discussies leiden met de vele stakeholders in het gebied.
Maandelijkse herdenking
Een bijzonder gebaar van projectteam en medewerkers: een half uur per maand ligt het werk stil vanwege de maandelijkse herdenkingsplechtigheid bij het monument op de basis. Dit was niet zo expliciet opgenomen in de contracteisen, maar om de wel vereiste rust te garanderen heeft Heijmans ervoor gekozen om voor 300 werknemers elke maand het werk een half uur stil te leggen. Zo wordt respectvol om gegaan met de herdenking van omgekomen luchtmachtpersoneel.
Spanning commerciële doelstellingen, stiltegebied en natuurontwikkeling
Heijmans zal de komende 25 jaar het museum exploiteren, daarbij rekening moeten houden met de maandelijkse herdenkingen maar vooral ook de natuurontwikkeling van het gebied borgen. Daarvoor wordt een monitoring- en evaluatiecommissie ingesteld met een vertegenwoordiging van de belangrijkste stakeholders onder leiding van een onafhankelijke voorzitter. De methoden voor monitoring en beoordeling staan nog niet vast.
We komen terug
Als straks alle pronkstukken in het museum staan en het gebied volstroomt met bezoekers, zal er echt wel een plan verkeersmanagement nodig zijn. De relatie met de natuurorganisaties is een continue actie. En vergeet de herdenkingsdiensten niet. Wie staat hiervoor aan de lat? Voldoende argumenten om in het toekomstige managementteam van het museum de zorg voor omgevingsaspecten goed te borgen.
We komen graag terug om te horen hoe de ambitieuze natuurontwikkeling vorderen, hoe verwachtingen van stakeholders worden gemanaged en de driedubbele doelstellingen worden gerealiseerd. Hebben we voor Böing hiervoor nog enkele tips… De ‘MO’ van DBFMO is in het prachtige nieuwe museum op de voormalige vliegbasis van Soesterberg een serieuze uitdaging voor de omgevingsmanager en zijn team.