Al meer dan twintig jaar staat in kritische onderzoeken dat de Rijksoverheid beleid meer vanuit de samenleving vorm moet geven. De praktijk blijkt echter weerbarstig: ingesleten patronen en werkwijzen maken het lastig om beleid écht vanuit de samenleving vorm te geven. En dit terwijl de meest effectieve oplossingen meestal niet worden gevonden zonder daarbij samen te werken met burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties.
In dit artikel ontleedt het Kennisknooppunt Participatie de patronen die het moeilijk maken om beleid vanuit de samenleving vorm te geven. En pleit het Kennisknooppunt ervoor om deze ingesleten patronen te doorbreken met anticyclisch werken. Is er sprake van acute politieke of maatschappelijke onrust? Juist dan moet de Rijksoverheid ruimte creëren om in dialoog met stakeholders te zoeken naar effectieve oplossingen. Het tonen van maatschappelijke daadkracht (tegenover politiek-bestuurlijke daadkracht) gaat echter niet vanzelf. Het vraagt om lef, loyaliteit en leiderschap. Lef, omdat er moed voor nodig is om met gevoelige dossiers ‘naar buiten te gaan’. Loyaliteit, omdat het van beleidsambtenaren vraagt om loyaal te zijn aan de bewindspersoon én de ‘echte wereld’ buiten de beleidstorens. En leiderschap, omdat het van politici en bestuurders vraagt om ruimte en mandaat te geven voor het tonen van deze maatschappelijke daadkracht.
Het artikel betreft een ambtelijke reflectie van participatieprofessionals van het Kennisknooppunt Participatie, onderdeel van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Hierbij is primair op basis van ervaringen van ambtenaren (binnen de Rijksoverheid) gereflecteerd op de vragen en dilemma’s omtrent (burger)participatie op nationaal niveau. Deze reflectie vertegenwoordigt dan ook geen officieel politiek of ambtelijk standpunt vanuit het ministerie van IenW. Het artikel is in de
zomer van 2024 – onder een andere titel – al gepubliceerd als essay in een essaybundel van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Die essaybundel heeft als titel: Burgerparticipatie op nationaal niveau.
Auteur: Felix Wolf
Dit artikel was genomineerd voor de publieksprijs van de Papers & Pictures 2024.